به گزارش اقتصاد کشور به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، آب و برق الفبای توسعه زیرساخت است و هر مسیر توسعه‌ای که کشور بخواهد آن را طی کند در گام اول به منابع آب و برق پایدار نیاز دارد. از طرفی بخشی از سیاست‌های رفاهی در جمهوری اسلامی ایران با اتکا به آب و برق در دسترس خانواده‌ها تنظیم شده و امروز حتی یک ساعت زندگی بدون برق برای هیچ ایرانی ممکن نیست زیرا از آب جوش چایی صبحانه تا پخت و پز و شستن لباس و نگهداری وسایل خوراکی در منزل تنها و تنها به اتکا به برق امکان‌پذیر می‌شود.
توقف رشد سرمایه‌گذاری در اقتصاد در دهه ۹۰ علاوه بر بخشهای اقتصادی به آب و برق هم کشیده شد و تابستان ۱۴۰۰، شاهد برونزد بسیاری از عدم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش نیروگاهی، شبکه برق و حوزه آب بودیم. جایی که خاموشی‌های بالای ۸ ساعت پس از یک دهه بار دیگر مهمان خانه ایرانی‌ها شد و در حوزه آب نیز بحران‌هایی نظیر آنچه در خوزستان، اصفهان و خراسان رقم خورد پیش آمد.
با توجه به شرایط یاد شده، به منظور بحث پیامون اتفاقات ۲ سال اخیر وزارت نیرو به سراغ یزدان رضایی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو رفتیم تا در موضوع برنامه‌های این وزارتخانه تا پایان دولت و همچنین اقدامات انجام شده در ۲ سال گذشته با وی گفت‌وگو کنیم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
* برنامه وزارت نیرو در حوزه آب و برق در ۳ مقطع زمانی اجرا می‌شود
فارس: وزارت نیرو مسئله‌های گوناگونی را پیش روی خود دارد، از مسئله ناترازی برق تا کاهش بارش‌ها و خشکسالی ۳ ساله که تامین آب را با دشواری مواجه می‌سازد، در حال حاضر دسته‌بندی از نظام مسائل این وزارتخانه وجود دارد؟
رضایی: در نیمه اول سال ۱۴۰۰، کشور درگیر یک خاموشی سنگین بود و از طرفی نارضایتی‌هایی نظیر آنچه در حوضه آبریز کرخه و گاومیش‌ها در حوزه آب بسیار زیاد رخ داد. با چنین شرایطی حرکت بدون نظام مسائل خاص ممکن نیست، من مسئله‌ها را با حوزه برق شروع کنم. در وزارت نیرو مسائل حوزه برق در قالب ۳ بخش، تولید، انتقال و توزیع و مصرف رده‌بندی می‌شود. در سمت تولید، ما یک ناترازی ۱۵ هزار مگاواتی داشتیم و از طرفی تنوع پایین سبد سوخت نیروگاهی به بروز مشکلاتی در زمستان ختم می‌شد.
در حوزه انتقال و توزیع محدودیت‌های شبکه سبب شده بود تا در برخی نقاط با وجود منبع مناسب به خاموشی بخوریم زیرا زیرساخت انتقال انرژی نداشتیم و در بخش مصرف نیز شدت بالای مصرف انرژی سبب شده بود تا بدون وقفه به سمت تشدید ناترازی به پیش برویم.
فارس: چون قرار است دو بخش آب و برق مصاحبه کنیم، نظام مسائل آب را به قسمت بعدی مصاحبه موکول کنیم و در همین برق بپرسم، راهبرد شما برای حل این مسائل چه بوده است؟
رضایی: در حوزه تولید، تغییر در مدیریت توسعه نیروگاه‌های حرارتی و به صفر رساندن زمان‌های مدیریتی به منظور پیگیری ساخت نیروگاه در کنار بسیج همه ظرفیت نیروگاه‌سازی در کشور یکی از راهبردهای وزارت نیرو بود و از طرفی برنامه‌ریزی برای جهش در زیرساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیز از دیگر راهبردهای سمت تولید به حساب می‌آید.
در بخش انتقال و توزیع راهبرد وزارت نیرو مسئله افزایش ظرفیت انتقال و توزیع شبکه با اولویت‌بندی پروژه‌های ویژه و با برش‌های سالانه بود که ۲ برش ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ دو آن به طور کامل به اتمام رسید و برش سال ۱۴۰۳ نیز در حال اجرا است؛ اما در بخش مصرف به سمت آن رفتیم که مصرف بخش خانگی را به مردم بسپاریم و با جایگزینی وسایل پرمصرف در کنار ایجاد یک انگیزه برای کاهش مصرف بدون اتکا به سیاست صفر قیمتی زمینه کاهش مصرف بخش خانگی را مهیا کنیم.
تمامی این راهبردها تبدیل به برنامه شد که در ۳ برش بلندمدت ۲۰ ساله، میان مدت ۴ ساله و کوتاه مدت سالانه در حال اجرا است.
* در تکمیل فاز بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی طی ۲ سال به اندازه ۸ سال پیش از آن کار شد
فارس: همانظور که اشاره کردید، برنامه شما در برش‌های دوساله ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اجرایی شده و برنامه ۱۴۰۳ نیز در حال اجرا است، گزارشی از عملکرد این برنامه‌ها ارائه می‌کنید؟
رضایی: یکی از برنامه‌های ما توسعه ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی راندمان بالا با مدیریت وزارت نیرو بود که هم اکنون با گذشت کمی بیشتر از دو سال برنامه، ۸۰ درصدی ظرفیت آن به عدد ۸ هزار مگاوات نهایی شده و این میزان نیروگاه برق خود را به شبکه تزریق کرده‌اند.
همچنین ساخت ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی توسط صنایع انرژی بر نیز در دستور کار قرار گرفت که هم اکنون ۶ هزار ۴۰۰ مگاوات آن در دست احداث است و با سرعت تکمیل می‌شود.
از طرفی ساخت ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر نیز جزء برنامه‌های وزارت نیرو بود که قرارداد ۴ هزار مگاوات از واحدهای نیروگاهی منعقد شد و ۵۰۰ مگاوات دیگر نیز نهایی می‌شود. توجه کنید در بخش نیروگاه‌های تجدیدپذیر ما تا پیش از شهریور ۱۴۰۰ کمتر از ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه سبز داشتیم و در این بخش به یک کار تحولی نیاز بود.
فارس: سیکل ترکیبی کردن واحدهای گازی موجود با احداث واحد بخار به ویژه در شرایط فعلی گاز طبیعی یکی از مهمترین اولویت‌هایی است که کارشناسان حوزه انرژی به آن اشاره می‌کنند، در این بخش چه برنامه و عملکردی به ثبت رسیده است؟
رضایی: ما برنامه احداث ۵.۵ هزار مگاوات واحد بخار نیروگاه‌های گازی را در برنامه هفتم داریم اما پیش از اینکه حتی این برنامه نهایی شود، تا امروز ۱ هزار و ۲۰۰ مگاوات از این برنامه طی ۲ سال گذشته محقق شده که این عملکرد مشابه عملکرد ۸ سال گذشته است. یعنی در دوسال به اندازه ۸ سال قبل کار شده است. با احداث واحدهای بخار روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب سوخت معادل ۳ فاز پارس جنوبی با ارتقای بازدهی صرفه‌جویی می‌شود.
البته برنامه ارتقای بازدهی نیروگاهی ما به واحدهای سیکل ترکیبی اشاره ندارد و ارتقای بازدهی نیروگاه‌های موجود نیز در دستور کار بود که ۲ هزار مگاوات از این محل با شیوه‌های دانش‌بنیان به ظرفیت عملیاتی واحدهای تولید برق اضافه شد. کار در این بخش نیز در ۲ سال به اندازه ۸ سال قبل از آن بوده است.
* کاهش ۲۰ درصدی مصرف برق خانگی نتیجه سپردن کار به مردم
فارس: در سمت مصرف و کارهای بهینه‌سازی اهمیت کمتر از تولید نباشد، بیشتر نیست، شما طرح پاداش صرفه‌جویی را در این بخش اجرا کردید، آیا همه اقدامات منحصر به پاداش بود؟
رضایی: پاداش صرفه‌جویی مبنای کار ما بود و در بخش خانگی ما کار را به‌دست مردم سپردیم. خوشبختانه از هر ۱۰ مشترک برق ۴ مشترک با شرکت در این بخش و صرفه‌جویی انرژی مشمول پاداش شدند. البته کار به این بخش منحصر نبودو بازنگری و ارتقا استاندارد وسایل پراستفاده پرمصرف برقی نظیر کولرها و لامپ نیز در دستور کار قرار گرفت. از طرفی تلاش کردیم، محصولات کم مصرف را با حمایت به تولید انبوه برسانیم و راه‌اندازی بازار تابلوی سفید در بورس انرژی نیز از دیگر اقدامات بوده است.
فارس: خب نتیجه این اقدامات چه بوده است؟
رضایی: اگر بنا بود با دست فرمان تابستان ۱۴۰۰ به مصرف برق در بخش خانگی ادامه دهیم، در تابستان ۱۴۰۲ مصرف برق بخش خانگی در ۴ ماهه گرم سال باید به نزدیک ۵۸ میلیارد کیلووات ساعت می‌رسید اما با وجود افزایش ۲ میلیون مشترک و همچنین افزایش قابل توجه دما نه تنها مصرف برق بخش خانگی اضافه نشده بلکه با کاهش ۲۰ درصدی در فصل گرم ۱۴۰۲ تنها به ۴۶ میلیارد کیلووات ساعت مصرف رسیدیم.
توجه شود که این دستاورد بزرگ بدون ایجاد نارضایتی در سمت مردم نهایی شد و با اتکا به ترکیب سیاست قیمتی و غیرقیمتی به این نتیجه رسیدیم.
*رشد ۲۵ درصدی تامین برق صنایع در تابستان ۱۴۰۲
فارس: یکی از مهمترین انتقادات وارد شده به وزارت نیرو مسئله تامین برق صنایع است، آماری از تامین برق بخش صنعتی داریم؟
رضایی: برق قابل ذخیره نیست و باید پرسید این ۲۰ درصدی برق صرفه‌جویی شده توسط مردم کجا رفته است، من به شما می‌گویم که این برق سهم صنایع و تولید کشور شد. آمار هم این گزاره را تایید می‌کند. با تداوم روند تابستان ۱۴۰۰ باید در ۴ ماهه گرم سال ۱۴۰۲ تنها ۳۴ میلیون کیلووات ساعت برق برای مشترکان صنعتی تامین می‌کردیم اما کنتورهای صنایع نشان می‌دهد، در این مدت برق تامینی صنایع نزدیک به ۴۷ میلیارد کیلووات ساعت بوده و رشد ۲۵ درصدی را ثبت کرده است، برای اولین بار تامین برق صنایع در فصل گرم از بخش خانگی پیشی گرفته است.
آمار تولید صنایع منتخب توسط بانک مرکزی نیز این آمار را تایید می‌کند، در ۲ ماهه مرداد و تیرماه ۱۴۰۲، بیشترین رشد تولید صنایع در سال ۱۴۰۲ به ثبت رسیده است. این نکته نتیجه گزارش‌های آماری بخشهای مختلف است که مدیریت مصرف برق عامل محدودیت تولید نبوده است.
* اقدامات آبی وزارت نیرو در ۲ سال گذشته
فارس: به بخش آب برویم، نظام مسائل شما در بخش آب چه بوده است؟
رضایی: ما در بخش آب با تنش آبی، اضافه برداشت گسترده از منابع به ویژه منابع زیرزمینی و تعدد طرح‌های نیمه تمام مواجه بودیم. که برنامه‌های برای رفع این نظام مسائل در دستور کار قرار گرفته است.
فارس: اقدامات در این مدت چه بود؟
رضایی: برنامه ما در ۴ سال آبرسانی به ظرفیت ۷۰۰ میلیون متر مکعب بوده اما در ۲ سال گذشته با اولویت‌بندی و تکمیل پروژه‌های نیمه تمام، ۱ میلیارد ۵۸ میلیون متر مکعب آب تامین شد که ۱.۵ برابر هدف گذاری ۴ ساله است.
ما برنامه رفع تنش آبی شهرها را پیاده‌سازی کردیم و در این مدت تنش ۲۳۹ شهر تمام و منابع از مصارف آب شرب پیشی گرفت. در بخش شبکه آبیاری و زهکشی هدف گیری ۱۲۵ هزار هکتار توسعه شبکه در ۴ سال بود که ۹۸ درصد آن به وسعت ۱۲۲ هزار هکتار محقق شده است.
همچنین در تصفیه‌خانه فاضلاب در راستای توسعه بازچرخانی آب و منابع آبی نامتعارف، نیز یک میلیون و ۲۰۰ هزار متر مکعب تصفیه در شبانه روز را هدف گرفتیم که تا کنون ۶۴۷ هزار متر مکعب یعنی ۵۵ درصدی برنامه محقق شده است.
*مدیریت هوشمند آب کشاورزی به صرفه‌جویی ۷ میلیارد مترمکعبی ختم می‌شود
فارس: یکی از مهمترین برنامه‌های وزارت نیرو در راستای مدیریت آب مدیریت هوشمند آب کشاورزی بوده که مورد تاکید رئیس جمهور در بازدید ستادی قرار گرفت، جزئیات این برنامه را تشریح می‌کنید؟
رضایی: مدیریت هوشمند آب کشاورزی با طراحی و پیاده‌سازی سامانه مدیریت توامان آب و برق در دستور کار است و هدف مدیریت برداشت آب زیرزمینی متناسب با الگویی است که در پروانه کشاورزان قید شده است. موارد بسیاری داریم که برداشت غیرمجاز یک چاه کشاورزی منابع سایر کشاورزان را با مشکل مواجه می‌کند و این عدم برداشت متناسب با پروانه اقدامی ضد عدالت است. در این راستا طی یک سازوکار ۱۰ مرحله‌ای از دریافت برخط اطلاعات مصرف آب و برق هر چاه کشاورزی تا قطع انرژی مشترکان بدمصرف و راهنمایی راهکارهای کاهش مصرف در دستور کار قرار گرفته تا از این طریق برداشت آب مازاد به حداقل برسد.
همزمان با این سامانه زمینه کاهش ۷ میلیارد مترمکعبی اضافه برداشت آب مهیا می‌شود و پدیده‌های منفی نظیر فرونشست نیز کاهش پیدا خواهد کرد، چراکه سهم محیط زیست از آب ارتقا پیدا می‌کند. بر اساس مستندات این مدل، ۳۶ هزار مشترک پرمصرف آب کشاورزی در پهنه کشور شناسایی شده است.
فارس: به عنوان سوال پایانی، تا پایان دولت سیزدهم، چه میزان پروژه در حوزه آب و برق به چرخه بهره‌برداری خواهد رسید؟
رضایی: پروژه‌هایی قطعی که وزارت نیرو بهره‌برداری کرده و تا پایان دولت به بهره‌برداری می‌رساند در مجموع ۱۲۲۴ هزار میلیارد تومان است که ۴۰۰ هزار میلیارد تومان آن تاکنون به بهره‌برداری رسیده و ۸۲۴ هزار میلیارد تومان آن تا پایان دولت نهایی می‌شود. در این بخش، ۷۵۷ هزار میلیارد تومان سهم حوزه برق است و ۴۶۷ میلیارد دلار نیز سهم حوزه آب و فاضلاب خواهد بود.
همچنین پروژه‌هایی که تاکنون در حوزه آب و برق اجرای شده در بخش برق ۲۴۶ هزار میلیارد تومان و در بخش آب ۱۵۴ هزار میلیارد تومان ارزش دارد. از طرفی تا پایان دولت نیز ۵۱۱ هزار میلیارد تومان پروزه دیگر در بخش برق و ۳۱۳ هزار میلیارد تومان پروژه در بخش آب به بهره‌برداری خواهد رسید.
