با رشد تقاضا برای برق و تداوم چالش خاموشی‌ها، نیروگاه‌های خورشیدی خانگی یا همان نیروگاه‌های پشت‌بامی به‌عنوان راهکاری پایدار و اقتصادی برای خانوارها مطرح شده است. این نیروگاه‌ها علاوه بر تأمین برق مورد نیاز مشترکان، امکان فروش مازاد انرژی تولیدی به شبکه را نیز فراهم می‌کنند و به کاهش آلودگی هوا و تقویت پایداری شبکه برق کمک خواهند کرد.
به‌گزارش اقتصاد کشور به نقل از ایسنا، ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، یکی از مستعدترین کشورها برای توسعه انرژی خورشیدی در منطقه به شمار می‌رود. موقعیت جغرافیایی کشور به‌ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی، شرایط ایده‌آلی برای تولید برق از خورشید ایجاد کرده است.
بر اساس برنامه‌های وزارت نیرو و ساتبا، نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس و پشت‌بامی می‌توانند سهم قابل توجهی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایفا کنند. از سوی دیگر، پراکندگی این نیروگاه‌ها کمک می‌کند تا بخشی از بار شبکه در زمان اوج مصرف کاهش یابد.
شرایط و هزینه نصب نیروگاه خورشیدی خانگی
در این بین احداث نیروگاه‌های پشت‌بامی در سال‌های اخیر رواج پیدا کرده، هزینه نصب یک نیروگاه خورشیدی خانگی با ظرفیت دو تا پنج کیلووات بسته به نوع تجهیزات، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان متغیر است. برق تولیدی این نیروگاه‌ها با نرخ بیش از ۳۸۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت به‌صورت تضمینی خریداری می‌شود. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری اولیه معمولاً طی چهار تا پنج سال بازگشت پیدا می‌کند.
این طرح علاوه بر ایجاد درآمد پایدار برای خانوارها، به کاهش خاموشی و افزایش پایداری برق کمک می‌کند و نقش موثری در کاهش آلایندگی هوا دارد. از نگاه تحلیلی، اجرای گسترده آن می‌تواند یک اثر مهم دیگر نیز داشته باشد؛ کاهش فشار بر بودجه دولت برای پرداخت یارانه‌های انرژی. هرچه خانوارها بخشی از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند، هزینه‌های کلان دولت برای تولید و توزیع برق یارانه‌ای نیز کمتر خواهد شد. این موضوع در شرایطی که اقتصاد ایران با محدودیت منابع مالی روبه‌رو است، می‌تواند در بلندمدت اثرگذاری قابل توجهی بر تراز انرژی کشور داشته باشد.
مراحل ثبت و نصب نیروگاه
طبق اعلام وزارت نیرو، برای احداث نیروگاه خورشیدی خانگی لازم است متقاضیان ابتدا به سامانه مهرسان به نشانی اینترنتی mehrsun.satba.gov.ir مراجعه کرده و اطلاعات مورد نیاز را تکمیل کنند. پس از ثبت درخواست، باید پیمانکار مورد تأیید را از میان شرکت‌ها یا پلتفرم‌های اینترنتی فعال انتخاب کرد و در صورت نیاز، امکان استفاده از تسهیلات بانکی نیز وجود دارد.
در ادامه، کارشناسان وضعیت ملک را از نظر امکان نصب نیروگاه خورشیدی بررسی می‌کنند تا ظرفیت مناسب، یعنی دو یا پنج کیلووات، مشخص شود. پس از تأیید شرایط، نصب تجهیزات انجام شده و نیروگاه به شبکه سراسری برق متصل می‌شود تا فرآیند فروش برق آغاز گردد.
در صورتی که تجهیزات هیبریدی برای نیروگاه انتخاب شود، حتی در صورت قطعی برق سراسری نیز امکان استفاده از انرژی تولیدی نیروگاه در ساعات روز فراهم خواهد بود؛ موضوعی که می‌تواند اطمینان خاطر بیشتری برای خانوارها به همراه داشته باشد.
چالش‌های توسعه نیروگاه‌های پشت‌بامی
با وجود ظرفیت‌های گسترده، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی در ایران با موانع و چالش‌هایی نیز همراه است. مهم‌ترین مانع، هزینه اولیه بالاست که بسیاری از خانوارها توانایی پرداخت آن را ندارند و حتی با وجود تسهیلات بانکی، ورود به این حوزه برای بخش بزرگی از جامعه دشوار است. بروکراسی اداری و طولانی بودن روند دریافت مجوزها و قراردادها نیز انگیزه برخی متقاضیان را کاهش می‌دهد.
در کنار این مسائل، نبود فرهنگ‌سازی کافی و آگاهی عمومی درباره مزایای نیروگاه‌های خورشیدی موجب شده است استقبال گسترده‌ای از این طرح صورت نگیرد.
در مجموع، نیروگاه‌های خورشیدی پشت‌بامی می‌توانند هم برای خانوارها یک منبع درآمد پایدار ایجاد کنند و هم برای کشور ابزاری مهم در مدیریت بحران انرژی باشند. با این حال، رفع موانع مالی و اداری و همچنین ترویج آگاهی عمومی درباره مزایای این طرح، شرط موفقیت و گسترش آن به شمار می‌رود.
