در دهه‌های گذشته، فقر اغلب به‌معنای نداشتن منابع مالی تعریف می‌شد، اما امروز شکل دیگری از فقر، آرام و بی‌صدا بنیان‌های اجتماعی جامعه را تهدید می‌کند: فقر زمانی. پدیده‌ای که طی آن، افراد به دلیل مشغله‌های متعدد، فرصت کافی برای تعامل خانوادگی، فرزندپروری مؤثر و حتی استراحت و بازآفرینی روانی ندارند.
طبق نتایج پژوهشی که در دی‌ماه ۱۴۰۳ توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران منتشر شد، بیش از ۷۵ درصد از والدین شاغل در تهران، روزانه کمتر از یک ساعت زمان خالص برای ارتباط کیفی با فرزندان خود دارند. این عدد در شهرهای بزرگ مانند اصفهان، مشهد و شیراز نیز تفاوت چندانی ندارد.
این کمبود زمان، آثار گسترده‌ای بر کیفیت روابط خانوادگی گذاشته است. از کاهش احساس تعلق نوجوانان به خانواده گرفته تا افزایش وابستگی به شبکه‌های اجتماعی، افت تحصیلی، گسترش مصرف‌گرایی و شکل‌گیری خلأهای عاطفی.
کارشناسان بر این باورند که سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، ساعات کاری طولانی، نبود زیرساخت‌های تفریحی خانوادگی و الگوهای اشتباه زیستی، مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری فقر زمانی هستند. در چنین شرایطی، «خانواده» دیگر کارکرد اصلی خود را از دست داده و به مجموعه‌ای از افراد هم‌خانه تبدیل می‌شود.
برای مقابله با این بحران، لازم است برنامه‌ریزان اجتماعی در سطح کلان، تغییراتی جدی در نحوه تخصیص زمان شهروندان اعمال کنند. کاهش ساعات کاری غیرضروری، آموزش مدیریت زمان در مدارس، تشویق به فعالیت‌های جمعی خانوادگی و ترویج سبک زندگی مینیمالیستی می‌تواند بخشی از این راه‌حل باشد.
اسماعیل کریمیان
مدیرمسئول پایگاه خبری اقتصاد کشور
