با فرارسیدن تابستان و افزایش هزینه‌های سفرهای خارجی، گردشگری داخلی در ایران با موج تازه‌ای از استقبال مواجه شده است. میلیون‌ها خانوار ایرانی ترجیح داده‌اند به جای سفرهای پرهزینه به ترکیه، دوبی یا آسیای جنوب‌شرقی، به دل طبیعت بومی، شهرهای تاریخی و روستاهای ناشناخته کشور خود سفر کنند؛ مسیری که نه‌تنها تجربه‌ای اصیل‌تر برای مسافران می‌سازد، بلکه اقتصاد محلی مناطق کمتر برخوردار را نیز زنده می‌کند.
بررسی‌های میدانی خبرنگار «اقتصاد کشور» در استان‌های کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و خراسان شمالی نشان می‌دهد که تعداد مراکز اقامتی بوم‌گردی در سه سال گذشته دو برابر شده و اغلب آن‌ها در تابستان امسال به‌صورت کامل رزرو شده‌اند.
در شهر “اورامان تخت” استان کردستان، یکی از فعالان حوزه بوم‌گردی می‌گوید:
«تا پنج سال پیش فقط چند گردشگر خارجی می‌آمدند، ولی حالا از تهران، اصفهان، اهواز و حتی زاهدان مسافر داریم. همه دنبال تجربه آرامش، غذاهای محلی، کوه و طبیعت بکر هستند. مردم اینجا با اتکا به خانه‌های اجدادی‌شان وارد گردشگری شدند.»
این تغییر جهت به‌واسطه افزایش آگاهی عمومی نسبت به مزایای گردشگری داخلی، حمایت برخی نهادها نظیر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، و البته فشارهای اقتصادی ناشی از تورم ارزی، در حال تقویت است. خانواده‌های طبقه متوسط که تا چند سال پیش به دنبال تورهای ارزان ترکیه بودند، حالا با همان بودجه به شهرهای شمال، غرب و جنوب کشور سفر می‌کنند و نه‌تنها از جاذبه‌های طبیعی بهره‌مند می‌شوند، بلکه به اقتصاد محلی نیز کمک می‌کنند.
بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی معاونت گردشگری، گردش مالی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از گردشگری داخلی در تابستان ۱۴۰۲ بالغ بر ۱۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است، که پیش‌بینی می‌شود در تابستان ۱۴۰۳ با رشد ۱۵ تا ۲۰ درصدی همراه باشد. عمده این منابع به دست خانوارهای محلی، مشاغل خرد، صنایع دستی، فروشندگان خوراک سنتی، رانندگان، راهنمایان محلی و خدمات جانبی گردشگری می‌رسد.
با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد. نبود زیرساخت‌های کافی در مناطق بکر، ضعف سیستم حمل‌ونقل بین‌استانی، نبود بیمه و امنیت شغلی برای فعالان گردشگری محلی، و گاه نبود مدیریت درست ظرفیت پذیرش گردشگر، موجب آسیب به تجربه سفر و حتی تخریب محیط‌زیست در برخی نقاط شده است.
کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند که برای بهره‌برداری پایدار از این فرصت، نیاز به تدوین یک نقشه جامع گردشگری داخلی با تمرکز بر عدالت فضایی و اقتصادی وجود دارد. آن‌ها می‌گویند:
«توسعه گردشگری اگر تنها به شمال کشور محدود بماند، هم به اکوسیستم آن آسیب می‌زند و هم فرصت‌های دیگر مناطق را می‌سوزاند. باید با آموزش، سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌سازی، گردشگر را به نقاط کمتر شناخته‌شده سوق داد.»
امروزه گردشگری داخلی دیگر صرفاً یک تفریح نیست؛ یک راهکار معیشتی و اقتصادی برای مردمانی است که سال‌ها در سایه تمرکزگرایی رها شده بودند. در مناطق مرزی، روستاهای کوهستانی و سواحل کمتر دیده‌شده، این صنعت در حال تبدیل شدن به قلب تپنده زندگی مردم است.
تیر ۱۴۰۳ نه‌تنها زمان سفر است، بلکه فرصتی است برای احیای اقتصاد محلی، حفظ فرهنگ بومی، و ساختن چهره‌ای نو از ایرانِ گردشگری‌محور. اگر این مسیر با برنامه‌ریزی، مشارکت مردم و حمایت نهادهای مسئول همراه شود، می‌توان امیدوار بود که گردشگری داخلی، به جایگاهی فراتر از یک فعالیت فصلی برسد.
اسماعیل کریمیان – مدیرمسئول پایگاه خبری/تحلیلی “اقتصاد کشور”
