به گزارش اقتصاد کشور به نقل از خبر آنلاین؛ بعد از کشاکش کوتاه‌مدت کاندیداهای انتخابات ۱۴۰۳ بالاخره صبح شنبه آرای مسعود پزشکیان از رقیب پیشی گرفت و او نهمین رییس‌جمهوری ایران شد. حالا پرسش اساسی این‌جاست که رییس دولت چهاردهم باید چه دستورالعملی را در حوزه بازار کار اجرایی کند تا آنها که با بازار کار قهر کرده‌اند، به بازار بازگردند.
به باور کارشناسان و تحلیلگران بازار کار، با وجود این‌که آمارها از بازار کار، از نرخ بیکاری ۸.۱ درصدی حکایت دارد، اما این نرخ واقعی نیست و وضعیت اشتغال در بخش‌های جوانان، فارغ‌التحصیلان و زنان مناسب نیست. حجت میرزایی، معاون وزیر کار در دولت روحانی می‌گوید: گزارش داده‌اند که نرخ بیکاری ۸ درصد شده است، ولی باید بدانیم ۷۰۰ هزار نفر به خاطر سرخوردگی و طولانی شدن دوره بیکاری‌شان، ناامید شدند و رفتند در خانه نشسته‌اند. یعنی ۷۰۰ هزار نفر جویای کار ناامید شدند و از بازار کار خارج شدند. او معتقد است: صورت کسر کوچک‌تر شده و به همین دلیل عملا نرخ بیکاری کمتر نشان داده می‌شود.
چرا آمارهای اشتغال و بیکاری دقیق نیست؟
در همین خصوص حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: در مورد اشتغال اگر بخواهم یک مقداری عمیق‌تر صحبت کنم، باید بگویم آمارها و ارقامی که طی چند سال گذشته اعلام شده، مورد انتقاد بوده و این انتقادها در دوره‌ها و دولت‌های گذشته نیز وجود داشته است. علت هم این است که ما واقعا یک نرخ بیکاری دو رقمی را طی سال‌های بعد از انقلاب تجربه کردیم و جز در معدود سال‌هایی، معمولا بیکاری تک‌رقمی داشتیم.
وی می‌افزاید: ما در عین حال، مشکل دیگری در کنار بیکاری داریم و این‌که به دلیل شرایط اقتصادی خاص کشور که یک اقتصاد خدماتی است، خیلی از افراد از طریق رابطه، رانت، دلالی و واسطه‌گری امرار معاش می‌کنند. این‌ها شرایطی را ایجاد می‌کند که انگیزه افراد برای ورود به بازار کار هم با مشکل مواجه شود و تحت‌تاثیر قرار گیرد.
این کارشناس بازار کار تصریح می‌کند: در واقع این‌طور می‌خواهم تلقی کنم که جمعیت فعال ما به نسبت شرایط زمانی و شرایط سنواتی و افزایش جمعیت، برای استخراج نرخ بیکاری و اشتغال، خیلی معقول و منطقی محاسبه نمی‌شود.
حاج‌اسماعیلی تصریح می‌کند: نرخ بیکاری و نرخ اشتغال باید از جمعیت فعال استخراج شود، بنابراین اگر جمعیت فعال درست تعریف نشود، به طور قطع نرخ بیکاری و اشتغال ما هم عددهای دقیقی نخواهد داشت.
این کارشناس بازار کار در ادامه می‌گوید: موضوع دوم این است که آمارگیری ما یک مقدار با اشکال مواجه است. در واقع مراکز آمارگیری، چه خود مرکز آمار به عنوان مرجع اصلی و چه بانک مرکزی و چه سازمان‌ها و نهادهای مربوطه، به طور معمول روش‌های آماری‌شان دقیق نیست.
حاج‌اسماعیلی ادامه می‌دهد: علت‌های این موضوع متعدد است. یا در روش‌ها و یا در داده‌ها و پایه‌های اصلی واقعا مشکلاتی وجود دارد که نمی‌توانند آمارهای دقیق و رسمی را استخراج کنند.
وی تصریح می‌کند: ما نرخ بیکاری بالایی را از گذشته داشتیم و دولت‌ها تلاش کردند با تعاریفی که ممکن است قابل دفاع هم باشد، به لحاظ مشابهت با تعاریفی که در سازمان بین‌المللی کار هست که برخی وقت‌ها تا ۲ ساعت کار در هفته را برای فرد، اشتغال به حساب می‌آورند، نرخ بیکاری را کاهش دهند.
چطور یک میلیون نفر شاغل شدند؟
این کارشناس بازار کار با اشاره به وضعیت بازار کار در دولت سیزدهم عنوان می‌کند: در رابطه با آنچه که در دولت سیزدهم اتفاق افتاده و روی آن مانور داده می‌شود که نرخ بیکاری براساس آمارهای رسمی کاهش پیدا کرده، باید گفت ما چند اتفاق را باید در بحث دولت سیزدهم بررسی کنیم.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: یکی این‌که یک حرکتی در سازمان تامین‌اجتماعی اتفاق افتاد و برخی از گروه‌هایی که تحت پوشش بیمه تامین‌اجتماعی نبودند، از خدمات بیمه اجتماعی استفاده کردند؛ مثل زنان خانه‌دار، یعنی طرح بیمه خانوار به راه افتاد. بیمه دانشجویی راه افتاد که دانشجویان می‌توانند همزمان در حین تحصیل، از بیمه بازنشستگی استفاده کنند.
وی ادامه می‌دهد: در کنار این‌ها، در گروه‌هایی مثل کارکنان حمل‌ونقل که این شغل‌ها را داشتند، ولی بیمه‌شان اجرا نمی‌شد، بخش زیادی از آنها تحت پوشش بیمه قرار گرفتند؛ از رانندگان تاکسی گرفته تا بخش‌های دیگر حمل‌ونقل. همین‌طور در بخش کارگران ساختمانی و گروه‌های مشابه آنها این اتفاق افتاد.
این کارشناس بازار کار بیان می‌کند: به طور قطع و یقین براساس آمارهایی که خود سازمان تامین‌اجتماعی مربوط به سال ۱۴۰۱ داده بود، یک میلیون نفر از این طریق بیمه شدند.
وی متذکر می‌شود: خب ببینید در دولتی که مدعی بود سالانه یک میلیون شغل ایجاد می‌کند، خیلی راحت از این طریق، عدد یک میلیون شغل در آمارها تامین شد. در سال ۱۴۰۲ هم این افراد را داشتیم.
حاج‌اسماعیلی یادآور می‌شود: این موضوع روی کاهش نرخ بیکاری براساس آمار سازمان تامین‌اجتماعی که دولت بیشتر روی همان هم مانور می‌دهد، خیلی تاثیر داشته است.
این کارشناس بازار کار می‌گوید: دومین موضوعی که می‌خواهم بگویم، زمانی دولت سیزدهم کار را آغاز کرد که تقریبا کرونا پایان پیدا کرد. نه‌تنها در ایران، بلکه در دنیا کرونا فروکش کرد و به تبع آن در ایران هم کرونا تنزل پیدا کرد و ما کارهای خدماتی‌مان که بخش زیادی از اشتغال مربوط به این قسمت بود، آرام آرام به راه افتاد.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: قطعا نسبت گذشته یک شرایط جدیدی برای ایجاد اشتغال و بازگشت مشاغل قبلی اتفاق افتاد که این می‌تواند همراه با یک‌سری فعالیت‌ها هم باشد، چراکه معمولا کارهای خدماتی، فصلی هست.
وی عنوان می‌کند: از سوی دیگر، ما یک‌سری کارگاه‌هایی داشتیم که به دلیل کرونا و اوج تحریم‌ها تحت فشار قرار گرفته بودند. بخشی از این کارگاه‌ها در دولت سیزدهم احیا شدند.
این کارشناس بازار کار تصریح می‌کند: یک اتفاق دیگر هم شاهد بودیم و آن تحریم‌ها بود؛ به طوری که ما دیگر امکان خرید قطعات و برخی از کالاها را از خارج نداشتیم. خب به‌تبع این، شرایط برای تولید داخلی فراهم شد؛ مثل خودروسازی و قطعه‌سازی که این می‌توانست به اشتغال کمک کند.
دولت سیزدهم سیاست خاصی برای اشتغال نداشت
اسماعیلی با بیان این‌که همه این مشاغل براساس یک‌سری اتفاقات طبیعی ایجاد شد، می‌گوید: اما دولت سیزدهم هیچ استراتژی و سیاست خاصی که در قالب برنامه تدوین شده باشد و برای اشتغال پیگیری کند، نداشت. این واقعیتی است که وجود دارد. بر این اساس، ما نباید ادعا کنیم که دولت سیزدهم اتفاق خاصی را در بخش اشتغال رقم زده است.
وی می‌افزاید: ما برای این‌که بتوانیم اشتغال در کشور ایجاد کنیم، یکی از اقلام و ابزارهای اشتغال، سرمایه‌گذاری است. ما در این بخش‌ها دچار مشکل بودیم. سرمایه‌گذاری خارجی که نداشتیم و در حوزه سرمایه‌گذاری داخلی هم که دولت دچار کسری بودجه بوده است. حتی بودجه‌های عمرانی به دلیل این‌که درآمدهای سالانه محقق نمی‌شد، حذف شده است.
این کارشناس بازار کار عنوان می‌کند: در بخش اشتغال زنان، جوانان و فارغ‌التحصیلان می‌بینید که همچنان مشکلاتی را داریم. نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان از مجموع بیکاری کشور ۴۰ درصد است. یا در بخش جوانان حدود ۲۵ درصد و در بخش زنان بالای ۴۰، ۵۰ درصد است. حتی مشارکت این گروه‌ها در بخش‌های جمعیت فعال به درستی محاسبه نمی‌شود؛ به خصوص در بخش زنان که بتوانیم نرخ بیکاری واقعی را استخراج کنیم.
حاج‌اسماعیلی یادآور می‌شود: در کنار این‌ها، یک مشکل دیگر در دولت سیزدهم داشتیم که فعالیت‌هایی بود که در بخش پلتفرم‌های اینترنتی، فضای مجازی و آی‌تی اتفاق افتاده بود که در کل با محدودیت مواجه شدند و دولت در این بخش‌ها هیچ کمکی نکرد.
برنامه دولت چهاردهم برای بازار کار چه باید باشد؟
این کارشناس بازار کار تاکید می‌کند: من فکر می‌کنم ما باید حتما برای حوزه اشتغال در دولت چهاردهم باید برنامه داشته باشیم. برنامه دولت باید مبتنی بر ابزار، امکانات، شرایط و نیازهای کشور باشد. در عین حال، ما بتوانیم ابزار و امکانات اشتغال را که مبتنی بر یک سیاست و برنامه مشخص باشد، فراهم کنیم.
حاج‌اسماعیلی متذکر می‌شود: یکی از آنها به نظر من کنترل تورم و نوسان نرخ ارز است و نیز تشویق کارآفرینان و تولیدکنندگان برای فعالیت در بازار کار و حمایت از آنها صورت گیرد.
وی با تاکید بر این‌که ثبات و امنیت در شرایط اقتصادی بسیار مهم است، می‌گوید: در عین حال، تبادلات اقتصادی و افزایش صادرات و واردات و تسهیل این‌ها می‌تواند حتما به بازار کار کمک کند.
این کارشناس بازار کار بیان می‌کند: در کنار این‌ها، ظرفیت‌هایی در بخش اقتصاد دیجیتال تعریف شده که ما هنوز در ابتدای راه هستیم؛ پلتفرم‌های اینترنتی، فضای مجازی و فناوری‌های آی‌تی می‌تواند هم چشم‌انداز خوبی داشته باشد و هم انگیزه زنان، جوانان و فارغ‌التحصیلان را برای ورود به بازار کار فراهم کند. در عین حال، تعریف رسمی این مشاغل هست که می‌تواند موجب توسعه و گسترش این مشاغل شود.
حاج‌اسماعیلی خاطرنشان می‌کند: من فکر می‌کنم این‌ها از جمله برنامه‌هایی است که دولت چهاردهم حتما باید برای آنها طراحی جدی انجام دهد که چطور می‌تواند این فرصت‌ها را بالفعل و بستر آنها را فراهم کند. در کنار این‌ها حتما باید سیاست‌های اشتغالی مبتنی بر یک برنامه دقیق و تخصصی نوشته شود.
