به گزارش اقتصاد کشور به نقل از خبرنگار مهر، طی سال‌های اخیر بارها بر اهمیت و ظرفیت‌های قاره آفریقایی برای تجار ایرانی تاکید شده است. با این حال به نظر می‌رسد ایران و کشورهای آفریقایی از ظرفیت‌های یکدیگر مطلع نیستند. به طور کلی تجارت ایران با آفریقا سالانه ۱.۲ میلیارد دلار است که ۱.۱ میلیارد دلار آن صادرات است. بیشترین میزان تجارت خارجی بین ایران و آفریقا در سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد که تجارت خارجی با آفریقا به حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید. اما این عدد در مقایسه با تجارت کشورهای دیگر با قاره آفریقا قابل توجه نیست و به همین دلیل سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که برای تصاحب سهم بیشتر از بازار این قاره برنامه‌ریزی‌هایی در نظر گرفته است.
البته با توجه به اینکه حجم تبادلات تجاری آفریقا در سال گذشته حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده، سهم ایران از این تبادلات ناچیز بوده است. همچنین باید به این نکته توجه کرد که در بازارهای آفریقا کشورهایی مثل چین و هند نفوذ قوی دارند که رقابت با آنها برای ایران تا حدودی سخت است.
نکته قابل توجه آنکه قاره آفریقا با دارا بودن ۱.۳ میلیارد نفر جمعیت و ۵۴ کشور، یک فرصت بزرگ در حوزه روابط تجاری و اقتصادی است. با این حال به گفته دست‌اندکاران حوزه تجارت، عدم شناخت ظرفیت‌ها در بین تجار ایرانی و آفریقایی، نبود یا کمبود حمل نقل ارزان و مستمر و فراگیر و همچنین موانع جابجایی مستقیم ارز و پول، از موانع توسعه تجارت یا تجارت مستقیم بین ایران و قاره آفریقا است.
آفریقا؛ بهشت تأمین منابع
در این ارتباط محمدصادق قنادزاده معاون ارتقای کسب و کارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه کشورهای دنیا قاره آفریقا را به عنوان بهشت تأمین منابع می‌شناسند، گفت: این قاره در حوزه کشاورزی بیشترین خاک حاصلخیزِ کار نشده و قابل کشت را دارد که متأسفانه ما در حوزه کشت فراسرزمینی موفق عمل نکردیم و دلیلش هم این بود که راهبرد مشخص و ثابتی نداشتیم.
وی افزود: بیشترین ذخایر استحصال نشده‌ی معدنی زیرزمینی در همین قاره است تا جایی که فقط یکی از کشورهای این قاره به اندازه کل تولید ناخالص داخلی آمریکا و اروپا ذخایر معدنی دارد و البته این کشور از نظر عمومی یک کشور فقیر محسوب می‌شود.
قنادزاده یادآور شد: طبق اکتشافات انجام شده و برآوردها ۱۰ درصد از ذخایر نفتی دنیا در قاره آفریقا وجود دارد و در حوزه منابع انسانی نیز تا سال ۲۰۳۰ و حتی تا سال ۲۰۴۰ حدود ۶۰ درصد از نیروی کار ماهر و آماده به کار در آفریقا قابلیت کار کردن دارند.
خط مستقیم کشتیرانی و پروازی با آفریقا نداریم
این مقام مسئول تصریح کرد: هم اکنون بسیاری از کشورهای موفق دنیا در حال سرمایه گذاری‌های سنگین در این قاره هستند تا از این ظرفیت استفاده کنند. این کشورها منابع اولیه تولید خود را از آفریقا وارد می‌کنند و کالاهای با ارزش افزوده و با قیمت بالاتر را به بازار بزرگ آفریقا صادر می‌کنند. کشورهای موفق دنیا یک نگاه متوازن به قاره آفریقا دارند در حالی که یکی از ایرادات ساختاری ما در تجارت با آفریقا نگاه یک طرفه بودن است علاوه بر این با مشکل گمشدگی آمار هم در آفریقا مواجه هستیم چون یک خط مستقیم کشتیرانی و پروازی با آفریقا نداریم.
قناد زاده گفت: حجم تجارت کشور ما با قاره آفریقا به نسبت ظرفیت این قاره به قدری کم است که قابل پذیرش نیست حجم تجارت کشور ما با قاره آفریقا به نسبت ظرفیت این قاره به قدری کم است که قابل پذیرش نیست. طبق آمار منتشر شده حجم تجارت قاره آفریقا در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده که قطعاً هم اکنون افزایش یافته اما عدد تجارت ما با این قاره ۱.۲ دهم میلیارد دلار است که قابل پذیرش نیست.
افزایش تعداد رایزنان به ۱۴ نفر
وی افزود: تعداد رایزنان بازرگانی ما در قاره آفریقا ۳ نفر است که بر اساس مصوبه اخیر کمیته ماده ۹ قرار است این رایزنان را به ۱۴ نفر افزایش دهیم. دیپلماسی اقتصادی و دستاوردهای اقتصادی مرتباً پیگیری می‌شود و رایزنان به عنوان یکی از ابزارهای توسعه دیپلماسی تجاری و اقتصادی، کمک کار سفرا هستند.
معاون سازمان توسعه تجارت گفت: همچنین ۱۰ مرکز تجاری متعلق به بخش خصوصی در قاره آفریقا فعال است که این ۱۰ مرکز کاملاً از بخش خصوصی هستند و ما از آنها حمایت می‌کنیم.
جزئیات تجارت ایران و آفریقا در سال ۱۴۰۲
بر اساس این گزارش، بررسی وضعیت تجارت ایران و آفریقا نشان می‌دهد که در سال گذشته ۳۹ کشور از قاره آفریقا، مقصد صادرات کالاهای ایرانی به صورت مستقیم بودند. همچنین با وجود کاهش صادرات کشور به بخش سفید این قاره در شمال در سال‌های گذشته، شاهد افزایش صادرات به کشورهای الجزایر، مصر، لیبی، تونس، جیبوتی و مراکش در سال ۱۴۰۲ بودیم.
در این میان هفت مقصد نخست محصولات صادراتی به آفریقا در سال ۱۴۰۲، غنا با خرید ۱۷۳.۵ میلیون دلار، آفریقای جنوبی با ۱۴۵ میلیون دلار، تانزانیا با ۹۲.۸ میلیون دلار، کنیا با ۴۸.۷ میلیون دلار، نیجریه با ۴۸ میلیون دلار، موزامبیک با ۴۷.۱ میلیون دلار و سومالی با ۳۳.۳ میلیون دلار به صورت مستقیم بودند.
در رابطه با محصولات صادراتی به این قاره نیز باید گفت ۵۱ درصد صادرات ایران، مشتقات نفتی شامل کود اوره، قیر، گاز مایع و انواع روغن‌های صنعتی بود ۵۱ درصد صادرات ایران، مشتقات نفتی شامل کود اوره، قیر، گاز مایع و انواع روغن‌های صنعتی است و بعد از آن ۳۷ درصد صادرات ایران را محصولات فولادی و آهنی به خود اختصاص داده است. همچنین مواد غذایی، مصالح ساختمانی، انواع فرش و کف پوش، شوینده‌ها و لوازم بهداشتی، لوازم خانگی، دارو و تجهیزات پزشکی، لوازم صنعتی، قطعات خودرو، لاستیک، مواد معدنی، لوازم الکتریکی، لوستر، مبلمان و اسباب بازی از دیگر کالاهای صادراتی ایران به قاره آفریقا در سال ۱۴۰۲ بودند.
در این میان ۲۲ کشور از این قاره فروشنده مستقیم کالا به ایران در سال ۱۴۰۲ بودند که آفریقای جنوبی با فروش ۱۹ میلیون دلار، زامبیا با ۱۲.۵ میلیون دلار، غنا ۱۲ میلیون دلار، سیشل با ۱۱.۷ میلیون دلار، کنیا ۹.۵ میلیون دلار، تانزانیا با ۶.۱ میلیون دلار و اوگاندا با ۴.۱ میلیون دلار، هفت کشور نخست فروش کالا در بین کشورهای قاره آفریقا به ایران در سال گذشته بودند.
حدود ۶۶ درصد واردات ایران از این قاره مواد غذایی و کشاورزی مانند چای، ذرت، قهوه، توتون، حبوبات، لاشه گوسفند و محصولات شیلاتی بودند و ۲۱ درصد نیز مواد معدنی مانند سنگ منگنز، سنگ و خاک روی، کنسانتره گروم و ۱۳ درصد دیگر نیز عمدتاً روغن صنعتی و گریس، انواع تسمه، ماشین آلات، مواد شیمیایی و صنعتی و لوازم یدکی بوده است.
