به گزارش اقتصاد کشور به نقل از شانا، مادامی که صحبت از مصرف فزاینده بنزین به میان می‌آید، ناخودآگاه آنچه به ذهن خطور می‌کند، مقدار مصرف بالای خودروها و وسایل حمل‌ونقل عمومی است. در این میان روند میزان مصرف سوخت بنزین موتورسیکلت‌ها که به گواه اعداد و ارقام اعلام‌شده دو برابر استاندارد جهانی است، یکی دیگر از مجموعه آسیب‌های پرشماری است که جدا از رشد مصرف آن، سهم بسزایی از آلایندگی‌های زیست‌محیطی را نیز به خود اختصاص داده است.
روزانه بیش از ۳ میلیون لیتر در باک موتورسیکلت‌هایی می‌سوزد که ۹۰ درصد آن فرسوده و باید در چرخه اسقاط قرار گیرند. از طرفی بر اساس آمارهای اعلامی، مصرف سوخت روزانه موتورسیکلت‌ها در یک سال اخیر ۲۰ درصد رشد داشته است، چراکه به‌دلیل بار ترافیکی حجیم در بسیاری کلانشهرها، تقاضا برای استفاده از این نوع وسیله نقلیه روزبه‌روز در حال افزایش است. از این رو ضروری است که تمهیدات لازم برای ممنوعیت به‌کارگیری موتورهایی که فاقد سلامت ایمنی و فنی هستند، در دستور کار قرار داده شود.
کسری فرآورده‌های مایع، به یکی از چالش‌های جدی دولت تبدیل شده که در صورت تداوم روند کنونی، در سال‌های آتی شاهد هزینه‌کرد بخش عمده‌ای از منابع مالی برای واردات و تأمین فرآورده‌های نفتی در کشور خواهیم بود. بخش عمده‌ای از ناترازی مربوط به فرآورده بنزین است که ریشه و علل اصلی آن به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل بازمی‌گردد. احتراق ناقصی که از طریق خودروهای فرسوده در هوا منتشر می‌شود، نه‌تنها آسیب‌های زیست‌محیطی به همراه داشته، بلکه مصرف بنزین را تا سه برابر استاندارد جهانی افزایش داده است.
طبق اعلام پلیس راهور ۵۲ درصد کل ناوگان حمل‌ونقل فعال کشور فرسوده است، به این معنا که از ۳۵ میلیون دستگاه خودرو فعال در ناوگان حمل‌ونقل، حدود ۱۸ میلیون آن به سن فرسودگی رسیده و باید اسقاط شوند. در این بین میزان فرسودگی موتورسیکلت‌ها نیز مزید بر علت شده و شرایط ناگواری را هم در زمینه میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا ایجاد کرده است. در واقع از کل ۱۴ میلیون دستگاه موتورسیکلت فعال در سطح کشور، ۹۰ درصد آن فرسوده است. گزارش حال حاضر ضمن اشاره به آسیب‌های ناشی از تردد موتورهای اسقاطی و فرسوده که می‌تواند با مخاطرات جانی همراه باشد، نسبت به آلایندگی‌های زیست‌محیطی و روند فزاینده مصرف بنزین هشدار داده و در ادامه، راهکارهایی را برای مقابله با این نوع از چالش در کلانشهرها ارائه می‌کند.
جایگزینی موتورهای فرسوده
در باب ناترازی انواع فرآورده‌های سوختی و به‌طور کلی ناترازی انرژی ذکر این نکته حائز اهمیت است و آن اینکه فارغ از هر نوع دیدگاه، مسئله ناترازی یک مقوله فرابخشی است و باید به‌عنوان اولویت‌ها و دغدغه‌های همه دستگاه‌ها و ارگان‌ها مطرح باشد. بنزین به‌عنوان راهبردی‌ترین فرآورده سوختی اکنون تمام مرزهای هشدار را درنوردیده و دولت برای جبران کمبود به اعمال سیاست‌های غیرقیمتی رو آورده است. عامل اصلی رشد مصرف بنزین، وجود ناوگان حمل‌ونقل از رده خارج شده است که هرکدام از وسایل نقلیه فعال این ناوگان، سهم بالایی از میزان مصرف را به خود اختصاص داده‌اند. موتورسیکلت‌ها ازجمله این وسیله‌هاست. اکنون تعداد موتورسیکلت‌های شماره‌گذاری شده از مرز ۱۲ میلیون دستگاه فراتر رفته، اما نکته مهم اینجاست که کیفیت موتورسیکلت‌هایی که تولید می‌شوند، نسبت به استانداردهای جهانی، مصرف بالاتری دارند و همین مسئله سبب شده تا میزان مصرف بنزین در این نوع از وسیله نقلیه افزایش یابد.
واقعیت این است که در حال حاضر بیش از ۴ میلیون موتورسیکلت تنها در سطح شهر تهران تردد می‌کنند که درصد بالایی از آنها فرسوده و اسقاطی هستند، از این رو ضروری است راهکارها و تصمیمات کلان در زمینه جایگزینی این وسیله نقلیه اتخاذ شود. از طرفی هم درصد بالایی از موتورسیکلت‌ها معاینه فنی ندارند و این موضوع، افزون بر مصرف فزاینده بنزین، نقش بزرگی در آلایندگی هوا دارد.
چالش تکراری آلودگی هوا
اغلب کلانشهرها سالیان متمادی است که با چالش جدی و تکراری «آلودگی هوا» دست به گریبان هستند و این بحران با ورود به فصول سرد سال و وقوع پدیده وارونگی دما، دوچندان می‌شود. این در حالی است که درصد قابل‌توجهی از میزان آلایندگی هوا به انتشار دود ناشی از انواع وسایل نقلیه سطح شهر مانند موتورسیکلت‌ها، خودروهای سواری، اتوبوس‌ها و… برمی‌گردد که در این میان، سهم موتورسیکلت‌ها از آلودگی هوا چشمگیر است. به گفته کارشناسان، بیشترین حجم آلودگی هوا در سطح شهر تهران مربوط به منابع متحرک آلاینده، حدود ۸۲ درصد است که از این میزان، سهم خودروهای سواری نزدیک به ۴۰ درصد، موتورسیکلت‌ها حدود ۲۱ درصد و مابقی برای سایر خودروهاست. با این اوصاف باز هم می‌رسیم به این مسئله که باید طرحی برای تعویض موتورسیکلت‌های فرسوده اجرایی شود تا هم جان مردم از حوادث حفظ شود و هم میزان آلودگی هوا کاهش یابد.
به اعتقاد کارشناسان، تنها راه‌حل موجود برای کاهش تردد موتورسیکلت‌های بنزینی اهتمام جدی برای جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی است. باید با ارائه تسهیلات و طرح‌های تشویقی، همچنین زمینه‌سازی فرهنگی برای استفاده از این نوع موتورها در سطح کلانشهرها اقدام کرد. دارا بودن صرفه اقتصادی، کاهش آلودگی هوا، حفظ سلامت جانی موتورسواران، کاهش تصادفات جاده‌ای، کاهش مصرف بنزین و کاهش هزینه‌های بهداشتی از اهم دستاوردهای جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی است.
کاهش بار ترافیکی نیز یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از وسایل حمل‌ونقل برقی است که تمامی دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی، وزارت کشور، سازمان شهرداری‌ها، پلیس راهور و… هر یک به‌نوبه خود می‌توانند ظرفیت خوبی را ایجاد کرده و با ارائه امتیازات لازم برای توسعه استفاده از وسایل حمل‌ونقل برقی، مثمر باشند.
موتورهای بنزینی ازجمله وسایل نقلیه منسوخ‌شده در دنیا هستند، در حالی که متأسفانه در کشور ما امکان استفاده از موتورهای برقی مغفول مانده و همچنان سهم بالایی از ناوگان موتورسیکلت در سطح شهرها به انواع بنزینی اختصاص دارد، بنابراین راهی نداریم جز آنکه موتورهای فرسوده را وارد چرخه اسقاط کنیم. یکی از مهم‌ترین عللی که تاکنون اقبالی برای اسقاط موتورهای فرسوده وجود ندارد، این است که قیمت موتورسیکلت در کشور بسیار بالاست و از طرفی، تسهیلاتی که برای خرید این وسیله نقلیه در نظر گرفته شده، تغییر نکرده، بنابراین ضروری است که طرح‌های حمایتی برای اسقاط با قیمت‌های روز موتورسیکلت‌ها همخوانی داشته باشد، ضمن اینکه روند اسقاط و تحویل موتورسیکلت‌های نوشماره نیز باید تسریع شود.
طبق قانون ساماندهی صنعت خودرو، سن فرسودگی برای موتورسیکلت‌های بنزینی شش سال و برای موتورهای برقی ۱۲ سال تعیین شده است. بر اساس اعلام ستاد نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، نزدیک به ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور وجود دارد که مالکان موتورسیکلت‌های فرسوده می‌توانند در سایت رسمی این ستاد ثبت‌نام کرده و نسبت به تعویض موتورهای فرسوده خود اقدام کنند که در صورت نادیده گرفتن این شرایط، با جریمه مواجه خواهند بود.
