با تصویب آیین نامه حمایت از کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال در سال گذشته، هر کدام از وزارتخانه ها مکلف به اجرای بندهای مختلف آن شدند، اکنون با گذشت بیش از شش ماه از اجرای این آیین نامه، این سوال مطرح می شود که دستگاه‌ها به چه میزان وظایف و تکالیف خود را به انجام رسانده‌اند و کسب و کارهای اینترنتی تا چه حد از حمایتهای دولت سیزدهم در این حوزه بهره‌مند شده‌اند؟
آبان سال گذشته آیین‌نامه حمایت از سکوها و کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال با هدف رشد و توسعه فضای کسب و کارهای اینترنتی در کشور به تصویب کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت رسید و توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شد و طی آن حمایت‌هایی در نظر گرفته شد که دستگاه‌ها مکلف به تامین آن شدند.
در مواد مختلف این تصویب نامه، دستگاه‌های اجرایی، سکوها یا همان پلتفرم‌های کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال دارای نقش‌های اساسی هستند تا حمایتهای در نظر گرفته شده موجب رونق بخشی به کسب و کارهایی که از طریق سکوها به کاربران انواع محصولات و خدمات عرضه می‌کنند، بشود.
در ماده ۱ این آیین‌نامه سکوهای داخلی، سکوهای مشمول و کسب و کارهای مشمول تعریف به این صورت تعریف شده است که سکوهای داخلی کلیه سکوهایی هستند که ضمن ارائه خدمات پیام‌رسانی و شبکه اجتماعی توانایی میزبانی کسب و کارها را نیز دارند. سکوهای مشمول سکوهای داخلی هستند که داوطلب همکاری برای اجرای آیین نامه بوده و بر اساس ضوابط اعلام شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد تایید قرار گرفته باشند؛ کسب و کارهای مشمول هم کسب و کارهایی هستند که از طریق بستر میزبانی تامین شده توسط سکوهای مشمول نسبت به عرضه محصولات و ارائه خدمات از طریق سکوهای مشمول اقدام می‌کنند.
در ادامه ماده یک وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است نسبت به ارزیابی و اعلام سکوهای مشمول اقدام کند که این مهم در نیمه اول آذر ماه ۱۴۰۱ با انجام فراخوان، نهایی و از طریق سامانه https://۱۶۴۹.ir اعلام عمومی شد و چند سکو به عنوان سکوهای مشمول معرفی شدند. بیشتر حمایتهای این مصوبه برای تسهیل کسب و کار و به کسب و کارهای مشمول تعلق خواهد گرفت؛ در این راستا سکوهای مشمول نیز برای نهایی شدن بسیاری از حمایتهای مصوبه باید اقدامات فنی و عملیاتی انجام دهند.
مهم‌ترین وظایف سکوهای مشمول در مصوبه
برای تحقق بسیاری از حمایت‌ها و تسهیلات همکاری کامل، از لحاظ عملیاتی و فنی، سکوهای مشمول شرط لازم است برای مثال موضوع تبصره ماده ۷ و اعتبار سنجی کسب و کارهای مشمول بدون همکاری آنها امکان پذیر نخواهد شد و بانک مرکزی نیازمند همکاری کامل آنها در ارائه اقلام اطلاعاتی به میزان کافی برای تدوین مدل عملیاتی موضوع است ولی در اینجا صرفا مواردی که در آیین‌نامه صراحتا بر عهده سکوهای مشمول گذاشته شده آورده شده است که می‌توان به ارائه بسته تبلیغاتی رایگان برای جذب دنبال کننده به کسب و کارهای مشمول اشاره کرد. همچنین سکوهای مشمول موظف‌اند بر اساس ضوابط و تسهیلات فراهم‌شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نسبت به فراهم کردن امکان راه‌اندازی حساب امانی، خرید اعتباری و پس پرداخت و پرداخت مدت‌دار برای خریداران محصولات و خدمات اقدام نمایند.
مهم‌ترین حمایتهای اصلی که در مصوبه در نظر گرفته شده عبارت است از تامین زیر ساخت‌های مراکز داده و خدمات ابری توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تامین انواع خدمات پرداخت برای کسب و کارها و کاربران از طریق سکوهای مشمول، تخفیف تبلیغات به ویژه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، معافیت مالیاتی کسب و کارهای روی سکوهای داخلی، قبول هزینه‌های راه اندازی و توسعه سکوهای مشمول به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی، ارائه تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق کارآفرینی امید به تامین کنندگان زیرساخت ابری سکوهای مشمول، تخفیفات پستی به منظور کمک به لجستیک و حمل و نقل کسب و کارهای مشمول از طریق سکوهای مشمول و اتصال به مرکز تبادل خدمات دولت الکترونیک و امکان تسهیل ارائه خدمات روی درگاه به مردم از طریق سکوهای مشمول.
در این میان وزارت ارتباطات نیز علاوه بر پذیرفتن وظایفی، نقش ناظر و هماهنگ کننده را به عهده گرفت و آن را به سازمان فناوری اطلاعات ایران تفویض کرد. حال با گذشت چند ماه از ابلاغ این آئین‌نامه، سوالی مطرح می شود که دستگاه‌ها به چه میزان وظایف و تکالیف خود را به انجام رسانده‌اند و سکوها و کسب و کارهای اینترنتی تا چه حد از حمایتهای دولت سیزدهم در این حوزه بهره‌مند شده‌اند؟
در این رابطه محمد خوانساری- رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران- در گفت و گو با ایسنا، درباره این موضوع اعلام کرد: این سازمان به عنوان دستگاه پیگیری کننده تکالیف دستگاه های اجرایی در این آیین نامه، علاوه بر پیگیری تکالیف دستگاه های مختلف دولتی مطابق آیین نامه در قالب مکاتبات متعدد اداری، تا کنون شش جلسه کمیته نظارت موضوع ماده ۱۴ و ۱۱ جلسه کارگروه پیگیری تکالیف آیین نامه با نمایندگان کلیه دستگاه های دارای تکلیف برگزار کرده است. همچنین برگزاری جلسات متعدد اختصاصی و هماهنگی‌های مورد نیاز فی‌مابین هر یک از دستگاه‌ها با سکوهای مشمول و داوطلب و سایر بازیگران مربوطه و تهیه گزارش‌های مرتبط با اجرای آیین نامه را در طول این مدت به عهده داشته و همچنان در حال پیگیری پیاده سازی بخش های مختلف آیین نامه توسط دستگاه های اجرایی و سکوهای مشمول است.
وی ادامه داد: تامین زیرساخت خدمات مراکز داده و خدمات ابری یکی از اصلی‌ترین حمایتهای وزارت ارتباطات به شمار می‌رود که برای کلیه سکوهای مشمول متقاضی، در حد نیاز تامین شده و تخصیص یافته است. همچنین سایر موارد نظیر تخفیف برای ارسال مرسولات پستی فروشگاه‌های اینترنتی، که توسط شرکت پست جمهوری اسلامی ایران فراهم شده و در اختیار برخی سکوهای داخلی قرارداده شده و سایر سکوها نیز در صورت نیاز با ارسال درخواست به آن شرکت می‌توانند برخوردار شوند.
خوانساری افزود: با این تدبیر فروشگاه‌هایی که سکوهای یاد شده را به عنوان بستر فعالیت خود انتخاب کرده‌اند، می‌توانند با قیمت کمتری، بسته‌های مشتریان را ارسال کنند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران ادامه داد: همچنین در حال حاضر امکان پذیرش و استقرار دفاتر و شعب سکوها و فروشگاه‌ها در پارک های علم و فناوری فراهم است که برخی از آن ها در این خصوص تقاضای خود را مطرح کرده و در مسیر تکمیل مدارک قرار دارند.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی در بسته حمایتی دولت از فروشگاه‌های اینترنتی، تکالیفی را به عهده داشته است، تصریح کرد: بررسی عملکرد بانک مرکزی نشان می‌دهد امکان پرداخت مستقیم، کیف پول الکترونیک و ایجاد درگاه پرداخت برای کسب و کارهای مجازی فراهم و در برخی از سکوها پیاده سازی شده و در حال استفاده است و برای سایرین نیز در صورت تمایل امکانات مربوطه فراهم است؛ علاوه بر موارد گفته شده، زمینه و زیرساخت پرداخت مبتنی بر ریال دیجیتال نیز توسط بانک مرکزی فراهم شده است و در صورت تمایل سکوهای مشمول به ارائه خدمات ریال رقومی به کاربران خود، می‌توانند فرآیند مربوطه را با بانک مرکزی طی کنند. هرچند فراهم سازی حساب امانی در پی برگزاری نشست‌های متعدد به مرحله پایلوت رسیده اما هنوز توسط بانک مرکزی نهایی و ابلاغ نشده است.
خوانساری گفت: اما موضوع تدوین و ابلاغ دستورالعمل جهت پذیرش اعتبارسنجی حساب کاربری به منظور دریافت تسهیلات خرد از جمله حمایت‌هایی که پس از مطرح شدن، بسیار مورد توجه فروشگاه‌های اینترنتی قرار گرفت موضوعی است که علاوه بر همکاری شورای پول و اعتبار بانک مرکزی، نیازمند همکاری سکوهای مشمول برای تدوین فرآیند مربوطه و پیاده سازی آن است. در حال حاضر، پایلوت اعتبارسنجی با همکاری یک پیام‌رسان مشمول در حال انجام است تا پس از آن ضوابط مربوطه توسط بانک مرکزی تدوین و ابلاغ شود. بانک مرکزی باید فعالیت را با سرعت و جدیت بیشتری پیگیری کند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران درباره نحوه فعالیت سازمان امور مالیاتی اظهار کرد: سازمان امور مالیاتی، جزو نخستین دستگاه‌های حمایت‌کننده در آئین‌نامه حمایت از توسعه سکوها و کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال است که احکام خود را در این حوزه ابلاغ کرده است. در زمینه مهم‌ترین احکام ابلاغ شده می‌توان به مواردی مانند محسوب کردن همه هزینه‌های ایجاد و توسعه سکوها و کسب و کار در سکوهای داخلی جزو هزینه‌های قابل قبول مالیاتی، تدوین تصویب‌نامه‌ها و بخش نامه‌های مرتبط با آن و ابلاغ به واحدهای مربوطه ظرف یک ماه، برخورداری از همه معافیت‌ها و بخشودگی‌های مودیان در قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده و بخشنامه های صادره سازمان امور مالیاتی کشور در صورت انجام فعالیت توسط کسب و کارهای مشمول، معافیت از تسلیم اظهار نامه و نگهداری اسناد و مدارک بابت درآمد در سکوهای مشمول تا میزان ۳۰ برابر معافیت مالیاتی حقوق و دستمزد، تعیین حداقل نرخ مالیات مقطوع کسب و کارهای مشمول به صورت پلکانی و معافیت از هرگونه جریمه ناشی از عدم تسلیم اظهار نامه و نگهداری اسناد و مدارک مربوط اشاره کرد.
طبق گفته وی موضوع حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی، اعطای تسهیلات به ارائه دهندگان خدمات ابری و مراکز داده است که به شرط دانش بنیان بودن، شرایط برای متقاضیان آماده شده و اطلاع رسانی لازم نیز از طریق سامانه اطلاع رسانی https://1649.ir/# انجام شده است.
خوانساری در ادامه سخنانش با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از جمله دستگاه‌های مشارکت‌کننده در طرح حمایت از کسب و کارهای اینترنتی است که با توجه به ماهیت فعالیت خود، وظایفی را به عهده گرفته است، تشریح کرد: در همین راستا، امکان استعلام و صحت سنجی تولیدکنندگان محتوا از طریق گذرگاه عمومی خدمات دولت که در سکوهای داخلی فعالیت می‌کنند در آخرین جلسه کمیته نظارت آیین نامه، موضوع مورد بحث و بررسی اعضا قرار گرفت و برای نماینده محترم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفع ابهام شد.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران افزود: استفاده از ظرفیت کانون‌های تبلیغاتی و پیامک تبلیغاتی نیز از جمله حمایتهای مربوط به وزارت ارشاد است که دستور العمل نهایی توسط وزارت ارشاد تهیه و وفق اظهار نماینده ایشان، دستورالعمل ابلاغ شده است.
وی درباره نقش تعیین کننده سازمان صدا و سیما به عنوان یک رسانه ملی در رونق سکوها و کسب و کارهای اینترنتی اظهار کرد: در این زمینه، رسانه ملی بیش از هشت ماه است که همه تعاملات شبکه‌ها و برنامه‌های خود را به سکوهای داخلی منتقل کرده است که جای تشکر دارد. هرچند تولید و پخش برنامه‌هایی است که به معرفی سکوهای داخلی به عموم مردم و متخصصان می‌پردازد از موضوعات مهم است، هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. از سوی دیگر تبلیغ و معرفی سکوهای مشمول حمایت به مدت شش ماه به صورت رایگان یا با تعرفه فرهنگی از دیگر حمایت‌هایی است که انجام آن به عهده رسانه ملی گذاشته شده و در هنوز در مرحله مذاکره و پیگیری به سر می برد و هنوز به نتیجه روشنی و مشخصی نرسیده است.
